วันมวยไทย หรือวันนักมวย ตรงกับวันที่ 17 มีนาคม ของทุกปี ซึ่งในวันนี้ถือเป็นวันระลึกเหตุการณ์ในอดีตสมัยกรุงศรีอยุธยาเสียกรุงครั้งที่ 2 ที่นายขนมต้ม นักสู้ของไทยได้ถูกจับเป็นเชลยที่พม่า
ตามประวัติศาสตร์ระบุเอาไว้ว่าในวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2317 นายขนมต้มได้ขึ้นชกมวยต่อหน้าพระที่นั่งพระเจ้ามังระ ประชันฝีมือกับนักมวยพม่าถึง 10 คน ก่อนจะเอาชนะได้ทั้งหมด ทำให้ศิลปะการต่อสู้ การป้องกันตัวของไทยได้เป็นที่รู้จัก และมีชื่อเสียงตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมาพร้อมกันนี้นายขนมต้มยังได้รับการยกย่องให้เป็นเสมือน “บิดามวยไทย” อีกด้วย
มวยไทยเป็นศิลปะการต่อสู้ การป้องกันตัวประจำชาติของไทยที่มีมาช้านาน เป็นการต่อสู้ที่ใช้อวัยวะส่วนต่าง ๆ ของร่างกายเป็นอาวุธในการต่อสู้ มวยไทยจัดได้ว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอย่างหนื่ง ซึ่งในอดีตจนถึงปัจจุบันมวยไทยได้เป็นที่นิยมมากทำให้มีการจัดให้มวยไทยนั้นเป็นกีฬาประเภทหนึ่งอีกด้วย
สำหรับ นายขนมต้ม เกิดที่อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นบุตรของนายเกิด และนางอี มีนางเอื้อยเป็นพี่สาว ซึ่งช่วงเวลานั้นพม่ากรีธาทัพเข้ามาเพื่อตีกรุงศรีอยุธยา ทำให้พ่อ แม่ และพี่สาวของเขาเสียชีวิตทั้งหมด และตัวของนายขนมต้มที่ถึงแม้จะรอดชีวิตอยู่ แต่ก็ถูกจับไปเป็นเชลยในระหว่างการเสียกรุงครั้งที่ 2 ดังพงศาวดารที่บันทึกข้อความเอาไว้ว่า
“เมื่อพระเจ้ามังระโปรดให้ปฏิสังขรณ์และก่อเสริมพระเจดีย์ชเวดากองในเมืองย่างกุ้งเป็นการใหญ่นั้น ครั้นงานสำเร็จลงในปี พ.ศ.2317 พอถึงวันฤกษ์งามยามดี คือวันที่ 17 มีนาคม จึงโปรดให้ทำพิธียกฉัตรใหญ่ขึ้นไว้บนยอดเป็นปฐมฤกษ์ แล้วได้ทรงเปิดงานมหกรรมฉลองอย่างมโหฬาร ขุนนางพม่ากราบทูลว่า ‘นักมวยไทยมีฝีมือดียิ่งนัก’ พระเจ้ามังระจึงตรัสสั่งให้เอาตัวนายขนมต้ม นักมวยดีมีฝีมือตั้งแต่ครั้งกรุงเก่ามาถวาย พระเจ้ามังระได้ให้จัดมวยพม่าเข้ามาเปรียบกับนายขนมต้ม”
“โดยจัดให้ชกต่อหน้าพระที่นั่ง ปรากฏว่า นายขนมต้มชกพม่า ไม่ทันถึงยกก็ชนะถึงเก้าคนสิบคน พระเจ้ามังระทอดพระเนตรยกพระหัตถ์ตบพระอุระ ตรัสสรรเสริญนายขนมต้มว่า คนไทยนี้มีพิษสงรอบตัว แม้มือเปล่ายังเอาชนะคนได้ถึงเก้าคนสิบคน นี่หากว่ามีเจ้านายดี มีความสามัคคีกัน ไม่ขัดขากันเอง และไม่เห็นแก่ความสุขส่วนตัว และโคตรตระกูลแล้ว ไฉนเลยกรุงศรีอยุธยาจะเสียทีแก่ข้าศึก ดั่งที่เห็นอยู่ทุกวันนี้”